VOORKOMEN EN BEGELEIDEN VAN PROBLEEMGEDRAG

Pedagogisch vakmanschap

Hoe kunnen we op effectieve wijze probleemgedrag voorkomen en uitingsvormen van ongewenst gedrag begeleiden?

• Welke rol speelt je pedagogisch vakmanschap bij het ontstaan en/of het in stand houden
     van gedragsproblemen?
• Waaruit bestaat je pedagogisch vakmanschap en pedagogische tact?
• Werk je vanuit passie voor het vak en de leerlingen? En hoe merken we dat dan? Hoe maak jij het verschil?

Effectief begeleiden van probleemgedrag

Om ongewenst gedrag om te buigen kijken we naar de-escalerende houdingsaspecten en passende interventies. De scholing ‘’Voorkomen en begeleiden van probleemgedrag’’ geeft je een kader om op professionele wijze spanning en probleemgedrag te voorkomen en uitingsvormen van ongewenst gedrag te begeleiden. Centrale vragen zijn:

• Hoe voorkom je ongewenst gedrag en kun je dit ombuigen naar gewenst gedrag?
• Hoe handel je adequaat in situaties met oppositioneel gedrag?

Je krijgt zicht op de ondersteuningsbehoefte van leerlingen in spanningsvolle situaties en je leert passende interventies om ongewenst gedrag om te buigen en de-escalerende houdingsaspecten toe te passen.

Pedagogisch uitgangspunt

Door verantwoordelijkheid voor eigen gedrag zoveel mogelijk bij de leerlingen te laten (autonomie) creëer je betrokkenheid en motivatie. Het creëren van win-win situaties leidt tot een relatie waarbinnen de samenwerking centraal staat. Pro-actief handelen, eigen verantwoordelijkheid van leerlingen en creëren van win-win situaties zijn de uitgangspunten bij oplopende spanning.

Werkwijze

Het programma kent een keur aan verschillende werkvormen: theoriepresentaties worden afgewisseld met ervaringsoefeningen, onderlinge gedachte-uitwisseling en desgewenst praktijksimulaties en casusbesprekingen. Je eigen beroepspraktijk staat voortdurend centraal. Je kennis vergroot en je handelingsrepertoire breidt uit. Op maat kan het thema worden uitgebreid met aanverwante aandachtspunten als; (school)regels, time-outmethodiek, lesverwijderingen en/of beloningssystemen.

Aantal deelnemers: het voltallig schoolteam (zeer grote groep geen bezwaar). Duur van de scholing: 1 of 2 dagdelen, ook geschikt als (onderdeel) schoolbrede scholingsdag. Deelnemers ontvangen documenten.

DE TIME-OUT METHODE

Begrenzen ongewenst gedrag

De time-out is een instrument voor professioneel begrenzen van ongewenst gedrag en begeleiden van spanningsvolle situaties. Deze pedagogische afzonderingsmethode heeft als doel aanleren van gewenst gedrag, gedragsregulatie, (herstel) orde en een taakgerichte sfeer in de klas.

De afzonderingsmethode

De time-out zorgt voor een professioneel begeleiden van problematisch gedrag. Begrenzen via de time-out geeft duidelijkheid naar de leerling en biedt veiligheid wanneer de leerling de grenzen zelf niet kent - of kan bewaken. Door de afzondering stelt de leraar een duidelijke grens aan het gedrag van de leerling. Een signaal naar de persoon in kwestie, maar ook een boodschap voor de andere leerlingen in de groep.

Herstel – en herkansingsmogelijkheden

Door de voorspelbare opbouw van stappen in de time-out procedure krijgen leerlingen veel herstel – en herkansingsmogelijkheden aangereikt. De time-out methodiek is bij uitstek geschikt om vroegtijdig pro-actief lichte vormen van ongewenst gedrag te begrenzen, ter voorkoming van groot storend gedrag.

Doel

De time-out heeft een functie als een bezinnings- of afkoelingsperiode. Een pedagogische interventie om storend gedrag in frequentie te verminderen. Doelen:

• Schoolbreed eenduidig maximaal voorspelbaar pedagogisch handelen bij
     ongewenst gedrag.
• Aanleren van assertief gedrag via een begrenzing.
• Een duidelijke grens stellen aan de leerling en de groep.
• Leerlingen bij ongewenst gedrag veel herstel - en herkansingsmogelijkheden aanbieden.
• Realiseren van orde en een taakgerichte werksfeer.

resultaat

• Leerlingen gaan onderkennen dat het een instrument is om tot adequaat gedrag te komen (acceptatie) en het
     niet bedoeld is als strafmaatregel.
• Via de time-out methode wordt binnen de school op systematische uniforme voorspelbare wijze gewenst
     gedrag aangeleerd en ongewenst gedrag omgebogen.

REGELHANTERING

Een prettige schoolomgeving

Voor een goed pedagogisch klimaat is het van belang;

•    duidelijke gedragsverwachtingen
•    onderwijs verwachtingen
•    bekrachtig gewenst gedrag
•    minimaliseer aandacht voor ongewenst gedrag

Regels

• Respect   -   respectvolle omgang met elkaar.
• Rust   -   rustig gedrag met elkaar.
• Verantwoordelijkheid   -   zo hoog mogelijke graad van autonomie.

Te weinig regels geeft onduidelijkheid, te veel levert een keurslijf op wat veel irritatie kan uitlokken en niet opgevolgd wordt. Regels zijn:

• duidelijk
• betrekking op observeerbaar gedrag,
• positief geformuleerd,
• leerlingen, leraren en ouders kunnen de zin van de regel inzien.

Regels aanleren

Voor het aanleren van regels zijn achtereenvolgens de volgende stappen van belang; bedenken, uitleggen, inoefenen, bekrachtigen, handhaven en onderhouden.

Consequente regelhantering

Voor een effectieve regelhandhaving:

• Prijs leerlingen die gewenst gedrag vertonen.
• Geen overtreding blijft zonder gevolgen.
• Vaste routines realiseren.
• Gedrag corrigeren met behulp van een regel.
• Bespreek regels regelmatig.

Belonen

Het gewenst gedrag (de leerling houdt zich dus aan de regel) moet ook versterkt en positief bekrachtigd worden. Om het gewenste gedrag te versterken zorg je voor:

• Vooruitgang zichtbaar maken.
• Beloningen er aan koppelen.

Straf

Straffen dienen om de grenzen te versterken. Bedenk dat een straf veel zwaarder weegt in de beleving dan een compliment. Houd voor de positiviteitsbalans een verhouding van 4 complimenten/positieve opmerking ten opzichte van 1 correctie aan om een positieve band op te bouwen.

Gedrag begrenzen via regels

Ontsporingen beginnen klein. Grote problemen worden voorkomen door op kleine zaken direct consequent te reageren. Hierbij dient voor de leerlingen helder te zijn waar de regel op handelingsniveau voor staat.

Aantal deelnemers: het voltallig schoolteam. Duur: 1 dag of dagdeel.

PASSEND ONDERWIJS ALS UITDAGING

Onderwijs en zorgstructuur

Wat is er nodig om voor leerlingen met gedragsproblemen onderwijs te volgen binnen een reguliere setting? De klas is de plek waar passend onderwijs faalt of slaagt, de leraar is de beslissende factor. Het onderwijs moet adaptief en activerend zijn. Op organisatorisch vlak is het van belang dat de leraar zorgt voor een heldere structuur en voor orde in de klas.

Handelingsverlegenheid

Veel leraren geven aan bij het omgaan met gedragsproblemen handelingsverlegen te zijn. Hun aanpak kenmerkt zich doorgaans door weinig variatie en flexibiliteit, - structurering, en - pedagogische tact. Vereist planmatig handelen ontbreekt: de cyclus van signaleren, analyseren, diagnosticeren, aanpak / begeleiding en evaluatie. Dikwijls zijn deze leraren geneigd de problemen toe te schrijven aan leerling kenmerken en/of gezinsomstandigheden. Deze externe attributies bemoeilijken het oplossen van problemen.

Interactie

Gedragsproblemen doen zich voor in de interactie tussen leerling en leraar. Omdat gedragsproblemen in de context van de onderwijsleersituatie (het primaire proces) optreden, dienen zij vooral daar aangepakt te worden. Dit vraagt aandacht voor de rolopvatting van leraren en voor het herattribueren van de oorzaak van gedragsproblemen naar de interactie tussen leerling en leraar. Voor invoering van modellen klassenmanagement, - instructie en - interactie is schoolbrede teamscholing van SO.schoolontwikkeling een effectief middel.

Planmatig werken

De preventie en aanpak van gedragsproblemen vraagt een schoolbrede aanpak in een lerende organisatie op alle niveaus. Via invoering van pedagogische – en didactische methodieken ontstaat binnen de school een doorgaande lijn in pedagogisch - en didactisch handelen. De gedragsindicatoren van SO. beschrijven concreet het leraargedrag en fungeren als kijkwijzers. Via intervisieachtige deskundigheidsbevordering - met gebruik van videomateriaal – worden de effecten van verschillende manieren van aanpak zichtbaar.

Professionalisering

SO.schoolontwikkeling verzorgt scholingen en (beeld)coachingen op het gebied van het pedagogisch en didactisch handelen. Op schoolniveau kan SO. ondersteunen in goede randvoorwaarden zoals een duidelijke schoolvisie op passend onderwijs, een adequate zorgstructuur, schoolbrede afspraken, regels, etcetera. De nadruk op individuele handelingsplannen (veel wordt bedacht - in plannen gezet – maar kan niet), moet worden losgelaten, ten gunste van planmatig werken in de groep (met groepsdoelen en groepsplannen).

Passend onderwijs als uitdaging

De scholings- en begeleidingsaktiviteiten op het terrein van; begeleiding en voorkomen van probleemgedrag en onderwijs aan moeilijk te hanteren groepen, is de specialiteit van SO.schoolontwikkeling. Zo kan met SO. passend onderwijs voor scholen en leraren een positieve uitdaging en een haalbare ambitie worden.